طرح جامع روشنایی و نورپردازی فضاهای شهر تهران

شب­های تهران

به گزارش سازمان زیباسازی شهر تهران، در سال‌های اخیر اقدامات خوبی درحوزه نورپردازی انجام شده، سازمان زیباسازی برای نورپردازی بناهای تاریخی و ساختمان‌های با ارزش مطالعاتی انجام داده‌است، اقداماتی که به گفته پورفتح‌الله خوب اما ناکافی است، او در این زمینه می‌گوید: «هماهنگی و ساختار کلی برای اینکه همه شهر را منسجم کند، یا طرح جامع روشنایی و نورپردازی وجود داشته‌باشد هنوز به صورت کامل اتفاق نیفتاده‌است. در خیلی از کشورهای جهان از تکنولوژی جدید و نورپردازی‌های تعاملی استفاده می‌کنند که این کار در تهران تازه‌است. در این میان اولین کار این است که برنامه و دستورالعمل جامعی وجود داشته‌باشد، الان هر کسی دوست داشته‌باشد، ساختمان خود را روشن می‌کند و هیچ کس او را منع نمی‌کند. حتی به تازگی برخی مغازه‌ها، نور لیزر را تا ارتفاعی که مغازه را مشخص کند، می‌تابانند یا بعضی درختان را روشن کردند(نورپردازی خیابان ولیعصر(عج)) و عده‌ای اعتراض می‌کنند که به درخت آسیب می‌رسد و اعتراض‌هایی را به دنبال داشته‌‌است.

ما ضوابط اجرایی و ساختاری که همه ملزم به رعایت ضوابط باشند، نداریم. سازمان زیباسازی می‌تواند این وظیفه را به عهده داشته‌باشد اما به تنهایی نمی‌تواند، چون روشنایی شهری به اداره برق مربوط می‌شود و نورپردازی جدا از روشنایی نیست و طرح جامع باید کلان‌تر باشد تا همه سازمان‌ها و نهادها در آن درگیر شوند. برای این موضوع در شورای شهر، لایحه طرح جامع نورپردازی شهر تهران تصویب شده‌است که می‌تواند کمک خوبی برای هدفمند‌شدن نورپردازی در شهرها باشد. با نگاهی به مقالات،کتاب ها و مرور نظرات کارشناسان می‌توان نتیجه گرفت که تهران برای مانایی نیازمند طرحی جامع و کامل است که به زودی اجرایی شود. امروز ما برای ساختمان‌های بلندمرتبه باید مطالعه کنیم و ببینیم می‌خواهیم در شهر این ساختمان‌ها دیده شوند یا خیر، چون هر شهر ویژگی خاص خود را دارد. باید ببینیم آیا می‌خواهیم در منظر شبانه تهران مثل سنگاپور برج ببینیم یا زمینه‌های اجتماعی، تاریخی، فرهنگی تهران را به نمایش بگذاریم.

لینک خبر:

http://zibasazi.ir/fa/urban-sit/item/9234-نورپردازی-فضاهای-شهری-باید-بر-اساس-اصول-و-ضوابط-مشخص-باشد

متن طرح جامع روشنایی و نورپردازی فضاهای شهر تهران

مقدمه:

نظر به اهمیت ارتقای کیفیت سیما و منظر شهری تهران به‌عنوان پایتخت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و لزوم ساماندهی وضعیت نورپردازی سطح شهر و جلوگیری از آلودگی‌های نوری و بصری و در اجرای مصوبه «الزام شهرداری تهران به تهیه و ارائه طرح جامع روشنایی و نورپردازی فضاهای شهر تهران» – ابلاغی به شماره ۱۶۰/۱۱۹۷/۱۶۶۳۹ به تاریخ ۸۷/۱۰/۱۲ و هم‌چنین بندهای (ج) و (چ) ذیل ماده ۹۴ «برنامه عملیاتی پنج‌ساله دوم شهرداری تهران ۹۷-۱۳۹۳» – ابلاغی به شماره ۱۶۰/۱۸۸۲/۴۹۳۸ به تاریخ ۹۳/۲/۳۱ شورای اسلامی شهر تهران، شهرداری تهران مکلف است ضمن یکپارچه‌سازی ضوابط و دستورالعمل‌های مربوط به نورپردازی نمای بیرونی اماکن و ابنیه شهری اعم از عمومی و خصوصی، در خصوص طرح‌ها و پروژه‌های نورپردازی شهری بر اساس مقررات این مصوبه اقدام نماید.

ماده یکم (۱) – تعاریف:

عبارت‌های بکار رفته در این مصوبه در معانی مشروح ذیل استفاده می‌شود:

۱- روشنایی: تأمین نور فضا و محل جهت رؤیت، خوانایی و هدایت می‌باشد، که با نصب منابع نوری در معابر عمومی شهر کمک به سهولت تردد شهروندان (سواره و پیاده) در شهر کمک می‌نماید.

۲- نورپردازی: استفاده از قابلیت نور به‌ منظور تزئین فضاهای عمومی شهری و عناصر الحاقی به آن از قبیل مبلمان شهری، نقاشی دیواری، نماها، جداره و احجام هنری که مشتمل بر دو بخش نورپردازی مناسبتی یا موقت که در اعیاد و مناسبت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و نورپردازی دائم که با نصب منابع نوری به‌ صورت ثابت فضاهای شهری از نظر زیبایی بصری نورپردازی می‌شود.

۳- بناهای ارزشمند تاریخی: به کلیه بناها و نمادهای شهری، بناهای تاریخی و واجد ارزش معماری ثبت‌ شده توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور یا تأیید شده به‌ عنوان میراث معنوی اطلاق می‌شود.

۴- فضاهای عمومی شهری: تمام بخش‌های بافت شهری که عموم مردم به‌ صورت عادی به آن دسترسی فیزیکی دارند و در جهت منافع عمومی تأمین و اداره می‌شوند. از قبیل پارک‌ها، میادین و خیابان‌ها.

۵- بناهای واجد ارزش شهری و شاخص: به کلیه بناها و نمادهای شهری که دارای یکی از ویژگی‌های زیر باشد اطلاق می‌شود:

– به لحاظ عملکردی تا ساعاتی از شب مورد استفاده شهروندان قرار می‌گیرد.

– به‌ عنوان یک اثر هنری و معماری دارای سبک خاص است.

– به لحاظ موقعیت به‌عنوان نشانه شهری و محلی به کار می‌رود.

– تمامی بناها و ساختمان‌های ساخته‌ شده و یا در حال احداث دارای ۹ طبقه و بیشتر

ماده دوم (۲) – مدیریت، نظارت و هماهنگی:

به‌ منظور ایجاد مدیریت متمرکز و تدوین ضوابط مربوط به “نورپردازی و روشنایی شهری” و تعیین و تبیین امور راهبردی و ارائه راهکارهای مناسب و متناسب با ویژگی‌های شهر تهران و با لحاظ نمودن اهداف پیش‌بینی‌ شده در قوانین و مقررات و سیاست‌ها و طرح‌های جامع شهری، سازمان زیباسازی شهر تهران به‌ عنوان مرجع مدیریت، هماهنگی و نظارت بر امر نورپردازی شهر تهران تعیین می‌شود. هرچند تأمین روشنایی و نورپردازی مکمل یکدیگر می‌باشند، لیکن مأموریت سازمان زیباسازی متوجه نورپردازی شهری است.

طرح‌های مربوط به حوزه روشنایی با همکاری و هماهنگی سازمان برق منطقه‌ای و سازمان زیباسازی شهر تهران در تهیه نقشه و برنامه جامع عملیاتی منظر شبانه شهر تهران اعمال می‌شود.

ماده سوم (۳) – چشم‌انداز، اهداف و مأموریت‌ها:

چشم‌انداز: تهران جهان شهری است برخوردار از معماری شبانه و نورپردازی سرآمد در سطح منطقه مبتنی بر هویت اصیل ایرانی و اسلامی، زیبا و هماهنگ با اصول بهره‌وری در مصرف انرژی.

اهداف و مأموریت‌ها: کلیه اقدامات و فعالیت‌های مربوط به مدیریت نورپردازی شهری، در راستای تحقق اهداف ذیل خواهد بود:

الف: ارتقاء کیفیت فضاهای عمومی شهری

ب: زیبایی، آرامش، شادابی، طراوت، احیاء و پویایی شبانه شهر و افزایش بازدهی عملکردی و فعالیت شهر.

ج: بازنمایی هویت فضاهای شهری

د: تأمین امنیت شهروندان

هـ: هماهنگی در نورپردازی شهری و ممانعت از آلودگی نوری

و: مهندسی بهینه منابع برق، اصلاح الگوی مصرف انرژی و طراحی نورپردازی انرژی کارا

ماده چهارم (۴) – وظایف و اختیارات:

سازمان زیباسازی شهر تهران مکلف است با همکاری نهادهای مربوط “طرح جامع نورپردازی شهر تهران” را تهیه و در جهت نیل به اهداف پیش‌بینی شده در ماده (۳) و تحقق اجرای آن، اقدامات ذیل را معمول دارد.

الف: تهیه “نقشه جامع نورپردازی شهر تهران” به همراه چارچوب‌ها، ضوابط و معیارهای کلی نورپردازی شهری جهت هماهنگی در اجرای طرح‌های مختلف در سطح شهر ظرف مدت شش (۶) ماه از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این مصوبه.

ب: تهیه “طرح تفصیلی نورپردازی شهر تهران” و شناسایی، طبقه‌بندی و تعیین الویت‌ها در میان فضاهای شهری جهت انجام طرح‌های نورپردازی شهری ظرف مدت شش (۶) ماه پس از تهیه و تأیید نقشه جامع نورپردازی.

ج: تهیه و ابلاغ دستورالعمل‌های اداری و فنی مربوط به روند و شیوه‌های اجرایی نورپردازی و روشنایی شامل مراحل مختلف از مطالعات و ارائه طرح تا اجرا، تأیید و نظارت بر تأمین و نگهداری پروژه‌ها ظرف مدت دو (۲) ماه پس از تهیه اسناد بالادست (طرح جامع) به کمیته‌های نما و منظر شهری مناطق ۲۲گانه شهرداری تهران.

د: بررسی و تصویب طرح‌های نورپردازی شهری (اعم از دائم یا موقت) که توسط سازمان زیباسازی در سطح شهر تهران اجرا می‌شود.

هـ: انعقاد قرارداد با اشخاص حقیقی و حقوقی جهت واگذاری جزئی و کلی مطالعات، طراحی، اجرا و تأمین و نگهداری پروژه‌های نورپردازی شهری.

و: بررسی و تصویب طرح‌های نورپردازی (اعم از دائم یا موقت) در فضاهای عمومی شهری موضوع بند (۴) ماده یکم (۱) این مصوبه.

تبصره یکم (۱): کلیه طرح‌های مطالعاتی موضوع بندهای (الف) و (ب) متناسب با اسناد بالادست از جمله برنامه راهبردی طراحی شهری و مدیریت منظر شهری تهران و برنامه عملیاتی جامع منظر شبانه شهر تهران بندهای (پ) و (چ) ذیل ماده (۹۴) برنامه عملیاتی پنج‌ساله دوم شهرداری تهران صورت می‌گیرند

تبصره دوم (۲): شهرداران مناطق ۲۲گانه (کمیته‌های نما و منظر شهری) موظف‌اند پس از ابلاغ دستورالعمل‌ها (موضوع بند (ج)) نسبت به اجرای آن و تدوین و اعمال ضوابط تنبیهی و تشویقی در جهت اجرای بهتر این مصوبه اقدام نمایند

ماده پنجم (۵) – کمیته فنی نورپردازی شهری:

با عنایت به‌ ضرورت سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، هدایت و نظارت بر طرح‌ها و پروژه‌های نورپردازی “کمیته فنی نورپردازی شهری” با ترکیب ذیل تشکیل می‌شود:

۱ – مدیرعامل سازمان زیباسازی و یا نماینده تام‌الاختیار ایشان (دبیر کمیته)

۲- شش نفر از متخصصین و صاحب‌نظران مرتبط با موضوع نورپردازی به ترتیب با تخصص‌های:

معماری، طراحی شهری، بهداشت محیط، بهداشت روان، برق و سیستم‌های روشنایی و فلسفه هنر (با مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری)

۳- مدیرکل معماری و ساختمان از معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران

۴- دو نفر کارشناس متخصص به‌ عنوان نمایندگان شورای اسلامی شهر تهران به انتخاب کمیسیون‌های معماری و شهرسازی (با تخصص در رشته معماری یا طراحی شهری و نورپردازی) و سلامت، محیط‌ زیست و خدمات شهری (با تخصص بهداشت محیط) به تأیید شورای اسلامی شهر تهران.

تبصره: معاونین شهردار تهران و سایر افراد متناسب با موضوع به جلسات کمیته فنی نورپردازی دعوت می‌شوند “کمیته فنی نورپردازی شهری” موظف است به نمایندگی از شهرداری تهران و شورای اسلامی شهر تهران بر فرآیند سفارش و مراحل اجرای طرح جامع نورپردازی شهر تهران و سایر وظایف و اختیارات مندرج در ماده (۴) این مصوبه مبتنی بر اهداف ذکر شده در ماده (۳) نظارت نماید.

ماده ششم (۶) – مشخصات طرح جامع:

طرح جامع نورپردازی شهر تهران می‌بایست پاسخگوی چشم‌انداز، اهداف و مأموریت‌های مندرج در ماده سوم (۳) این مصوبه باشد. هم‌چنین فرایند و مکانیزم صدور مجوز و برنامه اجرایی لازم برای کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی متقاضی ارائه و انجام طرح‌ها و پروژه‌های نورپردازی مکان‌های مندرج در ماده یکم (۱) اعم از دائم یا موقت را مشخص نماید.

تبصره: سازمان زیباسازی شهر تهران موظف است تا تصویب طرح جامع ظرف مدت یک (۱) ماه از لازم‌الاجرا شدن این مصوبه، دستورالعمل اولیه بررسی طرح‌های نورپردازی را تهیه و به شهرداران مناطق ۲۲ گانه (کمیته‌های نما و منظر شهری مناطق) ابلاغ نماید.

ماده هفتم (۷) – نحوه ارائه طرح‌ها و انجام پروژه‌های نورپردازی شهری قبل از تصویب طرح جامع:

تا قبل از تصویب طرح جامع و تفصیلی نورپردازی شهر تهران، کلیه طرح‌های نورپردازی فضاهای عمومی و ساختمان‌های واجد ارزش شهری و شاخص، مذکور در ماده یکم (۱) توسط “کمیته فنی نورپردازی شهری” مورد بررسی قرار می‌گیرد. سایر اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی نورپردازی موظفند قبل از هر اقدام تقاضای کتبی خود را به همراه مدارک ذیل به “کمیته‌های نما و منظر شهری مناطق ۲۲ گانه شهر تهران” ارائه نمایند.

۱- نقشه مسطحاتی مکان با مقیاس مناسب و جانمایی چراغ‌های پیشنهادی

۲- اعمال مشخصات فنی چراغ‌ها و منابع نوری

۳- نقشه نمای مورد نظر و تصاویر مدل نورپردازی

۴- در صورتی‌که محل مورد تقاضا واجد ارزش تاریخی باشد، اخذ موافقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران نیز ضروری می‌باشد.

تبصره: کمیته فنی نورپردازی شهری و کمیته‌های نما و منظر شهری مناطق موظفند حداکثر ظرف مدت دو (۲) هفته نسبت به بررسی و اعلام نظر مبتنی بر دستورالعمل اجرایی جهت صدور مجوز اقدام نمایند.

ماده هشتم (۸) – صدور مجوز بهره‌برداری:

مناطق ۲۲گانه شهرداری (کمیته‌های نما و منظر شهری) پس از اجرای طرح توسط متقاضی نسبت به تطبیق آن با طرح مصوب اقدام و در صورت عدم مغایرت و رعایت ضوابط و دستورالعمل‌های مربوط، حداکثر ظرف مدت یک هفته نسبت به صدور مجوز بهره‌برداری اقدام خواهند نمود. در خصوص طرح‌هایی که توسط سازمان زیباسازی بررسی و تأیید می‌شود پس از تأیید اجرای صحیح آن بر اساس طرح مصوب توسط سازمان زیباسازی، صدور مجوز بهره‌برداری بر عهده منطقه می‌باشد.

تبصره: برای کلیه ساختمان‌های مشمول طرح‌های جامع و تفصیلی نورپردازی شهر تهران صدور گواهی پایان‌ کار نهایی ساختمان منوط به اخذ مجوز بهره‌برداری و تأییدیه اتمام پروژه نورپردازی آن ساختمان می‌باشد. شهرداری تهران مکلف است نسبت به شناسایی ساختمان‌های ساخته‌ شده که بدون صدور مجوز از سوی مناطق اقدام به نورپردازی می‌نمایند، اقدام و ضوابط تنبیهی را اعمال نماید.

ماده نهم (۹):

از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این مصوبه، کلیه مصوبات و دستورالعمل‌های مغایر با آن لغو و بلااثر می‌شود.

نورپردازی در بحران و فراگیری ­هایی چون کرونا

حال موضوع اصلی اینجاست که یک طرح جامع باید به روز رسانی شود. در حال حاضر نورپردازی در بحران مورد توجه مراجع و انجمن­های مختلف نورپردازی قرار گرفته است. در حال حاضر بحران کرونا در جهان به صورت یک بحران فراگیر مشکلات زیادی ایجاد کرده است. طراحان نورپردازی باید نحوه تفکر طراحی را به نحوی تغییر دهند تا نورپردازی تاب آور و مبتنی بر شرایط بحران داشته باشیم.